گریه و خنده ی خاک

این همه حالات و تطورات انسان همه از افاضه حق است، "و انه هو اضحک و ابکی". و الا خاک کجا و گریه و خنده کجا؟ قبض و بسط کجا؟ 

مولوی در دیوان شمس چه نیکو فرمود:

فضیلت صلوات در دعای امام رضا

مرحوم سید ابن طاوس در مجتنى (ص 23) آورده است که: الدعاء المروى عن مولانا على بن موسى الرضا علیه السلام:

 یا بدى‏ء یا بدیع یا قوى یا منیع یا على یا رفیع صل على من شرّفت‏ الصّلوة بالصّلََوة علیه.

(ترجمه: دعای روایت شده از مولای ما علی بن موسی الرضا علیه السلام: ای بدیء و ای بدیع و ای قوی و ای منیع و ای علی و ای رفیع، بر کسی که نماز را به سبب صلواتِ بر او شرافت دادی، صلوات بفرست.)

در این دفتر نکات، روایتى نقل کرده ‏ایم که: عن سعید بن المعلى قال: کنت أصلى فى المسجد فدعانى رسول الله (ص) فلم أجبه، فقلت یا رسول الله انى کنت أصلى. فقال: الم یقل الله استجیبو الله و للرسول اذا دعاکم (التجرید الصریح لاحادیث الجامع الصحیح للبخارى، تألیف ابن المبارک ج 2 ص 106).

(ترجمه: سعید بن معلی گفت: در مسجد نماز می خواندم که ناگهان رسول الله صلی الله علیه و آله مرا خواست و من او را اجابت نکردم، (بعد نماز) به ایشان عرض کردم:‌ ای رسول خدا من نماز می خواندم. پس ایشان فرمود: آیا خداوند نفرمود: خدا و رسول را هنگامی که شما را خواندند، اجابت کنید؟)

چون سعید عذر آورد که در نماز بودم کأن رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم فرمود نماز تو را ندا کرد و ان شئت قلت کأن‏ آنجناب فرمود نماز منم که تو را ندا کردم فتدبر.

مفاد این حدیث شریف را با کلام کامل ثامن الحجج تلفیق بفرما فتبصر.

معنای شریف صله رحم

حضرت علامه حسن زاده آملی:

رحم انثى را به فارسى زهدان گویند، چه اینکه «زه» به معناى نطفه و بچه و فرزند است، و «دان» در حال ترکیب افاده ظرفیت کند مانند قلمدان.

طبیعت در حقیقت رحم است- یعنى رحم اسمى براى حقیقت طبیعت نیز است چه اینکه هر محصول و مولود طبیعى اعمّ از معدنى و نباتى و حیوانى و انسانى و غیرها در این رحم پرورده مى‏ شوند، و آدمى سرمایه سعادت جاویدانى را در این رحم کسب مى‏ کند.

در حدیث نبوى از حق تعالى حکایت شده است که فرمود: «أنا اللّه و أنا الرحمن خلقت الرحم و شققت لها اسما من اسمی فمن وصلها وصلته و من قطعها قطعته». (ترجمه: من الله و من رحمان هستم، رحم را آفریدم... هر کس با آن رحم صله داشته باشد من با او صله دارم و هر کس آن را قطع کند من با او قطع می کنم.)

و در حدیث دیگر آمده است: «قال الله لها: من وصلک وصلته و من قطعک قطعته».

پس باید به یک معناى لطیف و شریف صله رحم در این مقام توجّه داشت که صله آن معرفت به علوّ مکانت و تفخیم قدر آن است چه اینکه انسان در این رحم- که مراد طبیعت است- متکوّن شده است، کسب معارف مى ‏کند و با تحصیل دو بال علم و عمل به مدارج والا ارتقا مى ‏یابد؛ و قطع آن- اعنى قطع رحم- که طبیعت مراد است- از دراء آن و بخس حق آن و کفران و ناسپاسى کردن بدین نعمت گرانمایه و قدر آن ناشناختن است. و چون طبیعت نعمت عام الهى است از رحمت رحمانى مشتق است نه از رحمت رحیمى.

...

در وصف طبیعت گفته‏ ام:

مکن این نکته را از من فراموش‏ مپندارى طبیعت هست خاموش‏

 طبیعت تاروپودش جنب و جوش است‏ خموش است و همى اندر خروش است‏

 چه خوش رنگ است آرنگ طبیعت‏ چه خوش وزن است آهنگ طبیعت‏

 طبیعت مخزن اسرار هستى است‏ بیان دفتر ادوار هستى است‏

 طبیعت همچو تو باهوش و گویاست‏ به راه خویشتن پویا و جویاست‏

 سکوت او بود راز نهانى‏ از این رازش چه دانى و چه خوانى‏

 چه گویم از افول و از فروغش‏ چه گویم از غروب و از بزوغش‏

 طبیعت هست دائم در جهیدن‏ براى رتبه بهتر رسیدن‏

 طبیعت خود رحم مى ‏باشد اى دوست‏ ز رحمن است مشتق و چه نیکوست‏

 مکن قطع رحم مى ‏باش هشیار عزیزم حرمت مامت نگهدار

طبیعت یکسره عشق و شعور است‏ طبیعت طلعت الله نور است‏

 برو برخوان «اتینا طائعین» را جواب آسمانها و زمین را

 بیا اندر طبیعت بین خدا را پدیدآرنده ارض و سما را

 در این باغ طبیعت اى دل آگاه‏ ز هر شاخى شنو «إنّى أنا الله»

 در این باغ دل را یک ورق نیست‏ که تاروپودش از آیات حق نیست‏

 نما گشتى در این باغ الهى‏ نمایندت همه اشیاء کما هى‏

دانلود رساله "نور علی نور فی الذکر و الذاکر و المذکور" عربی

کتاب "نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور"‌ یکی از کتب ارزشمند حضرت علامه حسن زاده آملی است. این رساله توسط دارالهادی لبنان به عربی ترجمه شده است. فایل pdf این کتاب را می توانید از لینک زیر دریافت کنید:

حجم: 5 مگابایت

دانلود کتاب سیر الی الله "برگرفته از کتب علامه حسن زاده آملی"

کتاب "سیر الی الله" حاوی سه کتاب از کتب حضرت علامه حسن زاده آملی است که توسط دار المحجه البیضاء لبنان چاپ شده است. این کتاب شامل رساله لقاءالله، قصیده ینبوع الحیاه و الهی نامه است که به زبان عربی ترجمه شده است و در 257 صفحه به چاپ رسیده است. می توانید این کتاب را از لینک زیر دریافت کنید:

چرا پس از چندین هزار سال همچنان مردم دنبال دعوت پیامبران می روند؟

حضرت علامه شعرانی در تفسیر سوره بقره:

 چرا مردم، چند هزار سال به خودى خود دنبال آن دعوت‏ها (دعوت پیامبران) مى‏ روند و از دین آنها دست برنمى ‏دارند؟

چون احساساتى در قلوب مردم هست که فقط انبیا آنها را متنبه مى ‏سازند و تخم‏ هایى خداوند در دلها کشته و آنها تربیت مى‏ نمایند تا به گل و میوه رسد و چنان نیست که چیزى برخلاف فطرت و طبیعت بر مردم تحمیل کنند. نظیر اینکه تا طفل متولد شود پستان در دهانش بگذارند مى‏ مکد چون استعداد و رغبت به شیر را خداوند در طبیعت طفل قرار داده و پستان محرک این استعداد است و اگر این میل در طفل نبود، قهر و جبر او محال بود و همچنین میل به آب و سبزه و درخت در قلب انسان او را وادار به زراعت مى‏ کند و میل به مال آن را قوت مى‏ دهد و جوانى را که پدرش به این کارها عادت دهد حسب فطرى او را تربیت کرده. همین‏طور در فطرت انسان اقرار به خداوند متعال، و وجود دار مکافات و حسن کارهاى ممدوح و قبح افعال زشت مخمر شده. (فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها) است، مگر اینکه به واسطه عوارضى، این فطرت از کسى سلب شود. و به واسطه دعوت انبیا این حس زنده مى ‏شود، مگر کسى که فطرتش برگشته و عادات سوء طبیعتش را تغییر داده.

و وقتى دین در قلوب‏ زنده شد و مردم به آن تنبیه شدند، هزاران سال باقى مى‏ ماند، چون امرى مخالف با طبعشان نیست و اگر قسرى بود قسر دائم (1) محال بوده و ممکن نبود مردم را مجبور به دین کرد و اینکه مشاهده مى‏ شود بسیارى از دیانات باطله و منسوخه مانند بودایى‏ و بت پرستى ‏ها و یهود و نصارى هنوز باقى است نه به واسطه خرافات آن هاست بلکه چون در خلال مطالب باطله بسیارى مواعظ و نصایح و حکم و آداب موجود است و آنها این ادیان را نگه داشته و سایر خرافات بالتبع مانده، حتى در کتب بت ‏پرستان- آنچه براى ما نقل شده و تا مقدارى که دیده‏ ایم- بسیار حکمت ‏ها هست.

حاصل کلام اینکه قبول دعوت انبیا منوط به این است که فطرت طیبه و غریزه انسانى به واسطه شرارت‏ها و عادات رذیله تغییر پیدا نکرده باشد و الا تأثیر موعظه محال است.

بر سیه دل چه سود خواندن وعظ نرود میخ آهنین بر سنگ‏

شباهت انسان و اردک

انسانی که به حقیقت خود را شناخته، می یابد که موطن و جایگاه اصلی او عالم ماده و لذتهای زود گذر آن نیست. مثال زیر را بخوانید:

"ملاى رومى در آخر دفتر دوم مثنوى به عنوان مثال گوید:

 تخم اردک‏ در زیر پر مرغ خانگى رشد مى کند و از قلعه و حصارى که وى را احاطه کرده است به در مى آید و با وجودى که در زیر پر مرغ خانگى بزرگ شده است همین که خود را شناخت که آبى است دایه اش را که مرغ خانگى است ترک مى گوید و به نهر و بحر روى مى آورد، حساب نفس ناطقه انسانى با طبیعت، حساب تخم اردک‏ و مرغ خانگى است که هر چند نفس در ابتداى امرش جسمانیة الحدوث است یعنى در بدو فطرتش قوه اى منطبعه در ماده است ولى بر اثر اعتلاء و اشتداد وجودیش از طبیعت به مسافت سال هاى نورى فاصله مى گیرد که به تجرد برزخى بلکه تجرد عقلى بلکه فوق مقام تجرد مى رسد و نائل به مقام خلافت الهیه بلکه فوق مقام‏ خلافت الهیه مى شود، بلکه در حقیقت تعبیر به مسافت سالهاى نورى و امثال آن بین مجرد و مادى ناروا است که اینگونه تعبیرات بیان اوصاف و نسبت مادى به مادى است.

تخم بطى گرچه مرغ خانگى‏ زیر پر خویش کردت دایگى‏

مادر تو بط آن دریا بدست‏ دایه ات خاکى بدو و خشکى پرست‏

میل دریا که دل تو اندرست‏ آن طبیعت جانت را از مادرست‏

میل خشکى مر ترا زین دایه است‏ دایه را بگذار که او بدرایه است‏

دایه را بگذار بر خشک و بر آن‏ اندر آدر بحر معنى چون بطان‏

گر ترا مادر بترساند ز آب‏ تو مترس و سوى دریا ران شتاب‏

تو بطى بر خشک و برتر زنده اى‏ نى چو مرغ خانه، خانه کنده اى‏

تو زکرمنا بنى آدم شهى‏ هم به خشکى هم به دریا پا نهى‏"

سفارش مهم امام خمینی به طلاب حوزه های علمیه

شما که امروز در این حوزه ‏ها تحصیل مى ‏کنید و مى ‏خواهید فردا رهبرى و هدایت جامعه را به عهده بگیرید، خیال نکنید تنها وظیفه شما یاد گرفتن مشتى اصطلاحات مى ‏باشد، وظیفه ‏هاى دیگرى نیز دارید. شما باید در این حوزه‏ ها خود را چنان بسازید و تربیت کنید که وقتى به یک شهر یا ده رفتید، بتوانید اهالى آنجا را هدایت کنید و مهذب نمایید. از شما توقع است که وقتى از مرکز فقه رفتید، خود مهذب و ساخته شده باشید، تا بتوانید مردم را بسازید و طبق آداب و دستورات اخلاقى اسلامى آنان را تربیت کنید. اما اگر خداى نخواسته در مرکز علم خود را اصلاح نکردید، معنویات کسب ننمودید، به هر جا که بروید العیاذ باللّه، مردم را منحرف ساخته، به اسلام و روحانیت بدبین خواهید کرد.

شما وظایف سنگینى دارید. اگر در حوزه ‏ها به وظایف خود عمل نکنید و در صدد تهذیب خود نباشید و فقط دنبال فرا گرفتن چند اصطلاح بوده مسائل اصولى و فقهى را درست کنید، در آتیه خداى نخواسته براى اسلام و جامعه اسلامى مضر خواهید بود؛ ممکن است، العیاذ باللّه، موجب انحراف و گمراهى مردم شوید. اگر به سبب اعمال و کردار و رفتار نارواى شما یک نفر گمراه شده از اسلام برگردد، مرتکب اعظم کبایر مى ‏باشید؛ و مشکل است توبه شما قبول گردد. چنانکه اگر یک نفر هدایت یابد، به حسب روایت «بهتر است از آنچه آفتاب بر آن مى‏ تابد». مسئولیت شما خیلى سنگین است. وظایف شما غیر از وظایف عامه مردم مى ‏باشد؛ چه بسا امورى که براى عامه مردم مباح است، براى شما جایز نیست، و ممکن است حرام باشد. مردم ارتکاب بسیارى از امور مباحه را از شما انتظار ندارند، چه رسد به اعمال پست نامشروع، که اگر خداى نخواسته از شما سربزند، مردم را نسبت به اسلام و جامعه روحانیت بدبین مى ‏سازد. درد اینجاست: اگر مردم از شما عملى که بر خلاف انتظار است مشاهده کنند، از دین منحرف مى‏ شوند؛ از روحانیت برمى‏ گردند، نه از فرد. اى کاش از فرد برمى ‏گشتند و به یک فرد بدبین مى‏ شدند. ولى اگر از یک روحانى عملى ناشایست و برخلاف نزاکت ببینند، تجزیه و تحلیل نمى ‏کنند همچنانکه در میان کسبه افراد نادرست و منحرف وجود دارد و در میان اداریها اشخاص فاسد و زشتکار دیده مى ‏شود، ممکن است در میان روحانیون نیز یک یا چند نفر ناصالح و منحرف باشد. لذا اگر بقالى خلاف کند، مى‏ گویند فلان بقال خلافکار است. اگر یک عطار عمل زشتى مرتکب گردد، گفته مى‏ شود فلان عطار زشتکار است. لیکن اگر آخوندى عمل ناشایسته‏اى انجام دهد، نمى ‏گویند فلان آخوند منحرف است، گفته مى ‏شود آخوندها بدند! وظایف اهل علم خیلى سنگین است؛ مسئولیت علما بیش از سایر مردم مى‏ باشد. اگر به اصول کافى‏، کتاب وسائل، به ابواب مربوط به وظایف علما مراجعه کنید، مى ‏بینید تکالیف سنگین و مسئولیتهاى خطیرى براى اهل علم بیان شده است. در روایت است که وقتى جان به حلقوم مى ‏رسد، براى عالم دیگر جاى توبه نیست، و در آن حال توبه وى پذیرفته نمى ‏شود؛ زیرا خداوند از کسانى تا آخرین دقایق زندگى توبه مى ‏پذیرد که جاهل باشند. و در روایت دیگر آمده است که هفتاد گناه از جاهل آمرزیده مى ‏شود پیش از آنکه یک گناه از عالم مورد آمرزش قرار گیرد. زیرا گناه عالم براى اسلام و جامعه اسلامى خیلى ضرر دارد. عوام و جاهل اگر معصیتى مرتکب شود، فقط خود را بدبخت کرده، بر خویشتن ضرر وارد ساخته است؛ لیکن اگر عالمى منحرف شود و به عمل زشتى دست زند، عالمى را منحرف کرده، بر اسلام و علماى اسلام زیان وارد ساخته است.اینکه در روایت آمده که اهل جهنم از بوى تعفن عالمى که‏ به علم خود عمل نکرده متأذى مى‏ شوند ، براى همین است که در دنیا بین عالم و جاهل در نفع و ضرر به اسلام و جامعه اسلامى فرق بسیار وجود دارد. اگر عالمى منحرف شد، ممکن است امتى را منحرف ساخته به عفونت بکشد. و اگر عالمى مهذب باشد، اخلاق و آداب اسلامى را رعایت نماید، جامعه را مهذب و هدایت مى ‏کند.

 در بعضى از شهرستانهایى که تابستانها به آنجا مى ‏رفتم، مى ‏دیدم اهالى آن بسیار مؤدب به آداب شرع بودند. نکته ‏اش این بود که عالم صالح و پرهیزکارى داشتند. اگر عالم ورع و درستکارى در یک جامعه یا شهر و استانى زندگى کند، همان وجود او باعث تهذیب و هدایت مردم آن سامان مى‏ گردد، اگر چه لفظا تبلیغ و ارشاد نکند. 

ما اشخاصى را دیده‏ایم که وجود آنان مایه‏ پند و عبرت بوده؛ صرف دیدن و نگاه به آنان باعث تنبه مى ‏شد. هم اکنون در تهران، که فی الجمله اطلاع دارم، محلات آن با هم فرق دارد: در محله‏اى که عالم منزه و مهذبى زیست مى‏ کند، مردمان صالح با ایمانى دارد. در محله دیگر که یک نفر منحرف فاسد معمم شده، امام جماعت گردیده، دکان درست کرده است، مى‏ بینى طایفه‏ اى را فریب داده، آلوده و منحرف ساخته است. همین آلودگى است که از بوى تعفن آن اهل جهنم اذیت مى ‏شوند. این تعفنى است که عالم سوء، عالم بى‏ عمل، عالم منحرف، در همین دنیا به بار آورده، و بوى آن در جهان دیگر شامه اهل جهنم را مى‏ آزارد، نه اینکه در آنجا چیزى به او افزوده باشند؛ آنچه در عالم آخرت واقع مى‏ شود چیزى است که در این دنیا تهیه گردیده است. به ما چیزى خارج از عمل ما نمى ‏دهند. وقتى بنا باشد عالمى مفسده جو و خبیث باشد، جامعه‏اى را به عفونت مى ‏کشد؛ منتهى در این دنیا بوى تعفن آن را شامه ‏ها احساس نمى ‏کند؛ لیکن در عالم آخرت بوى تعفن آن درک مى ‏گردد. ولى یک نفر عوام نمى‏ تواند چنین فساد و آلودگى در جامعه اسلامى به بار آورد. عوام هیچگاه به خود اجازه نمى ‏دهد که داعیه امامت و مهدویت داشته باشد، ادعاى نبوت و الوهیت کند؛ این عالم فاسد است که دنیایى را به فساد مى ‏کشاند: اذا فسد العالِم، فسد العالم.

نشانه توکّل

به آن بحر اندوه، آن راسخ‏تر از کوه، آن آفتاب الهى‏، شیخ ابو الحسن خرقانی گفتند:

«نشان توکّل‏ چیست؟»

گفت: «آن که شیر و اژدها و آتش و دریا و بالش، هر پنج تو را یکى بود».

اثر روزه بر نفس انسان

بدان اى طالب سعادت جاودانى، که شک و شبهه اى نیست در اینکه روزه آدمى را از حضیض رتبه حیوانیت به اوج مرتبه روحانیت مى رساند و او را از ظلمت بهیمیت به ضیاء ملکیت مى رساند، و آدمى به سبب روزه داشتن از شباهت بهایم و انعام استخلاص مى یابد و شبیه به ملائکه قدسیه مى شود. و صفایى که از براى نفوس کدره از روزه داشتن حاصل مى شود، از هیچ عبادتى دیگر حاصل نمى شود؛ چون که مرکب شیطان که غذا است، به واسطه روزه ضعیف مى شود و لهذا داخل شدن جُند شیاطین در باطن آدمى کم مى شود و به این جهت تسلط آن لعین نیز نقصان مى یابد.

منبع: تذکره الاحباب، مقصد اول، مرحوم ملا احمد نراقی